Η Ηθική της Γνώσης

H επιτελεσματική αξία κάθε ιδέας βρίσκεται κυρίως στην τροποποίηση της συμπεριφοράς που προκαλεί είτε στο άτομο είτε στην ομάδα που την έχει ασπαστεί. Εκείνη η ιδέα που προσφέρει σε μία ανθρώπινη ομάδα περισσότερη συνοχή, οραματιστική ικανότητα και αυτοπεποίθηση, θα της χαρίσει απο αυτό και μόνο, αυξημένη επεκτατική ισχύ, που με τη σειρά της θα εξασφαλίσει την προώθηση της ίδιας της ιδέας.

Αυτή η προωθητική αξία δεν σχετίζεται αναγκαστικά με το ποσοστό αντικειμενικής αλήθειας που ενδεχομένως εμπεριέχει η κάθε ιδέα. Πχ οι αφελείς θρησκευτικές αρματωσιές δεν οφείλουν την ανθεκτικότητά τους στις δήθεν "εξ' αποκαλύψεως" αλήθειες τους, αλλά στο ότι επιβάλλονται και έχουν ευρύτερη αποδοχή, άσχετα αν υποτιμούν κατάφωρα την ανθρώπινη νοημοσύνη !

Οι αρχέγονοι μύθοι αναφέρονται, όλοι σχεδόν, σε ήρωες λίγο πολύ θεϊκούς, που τα έπη τους εξηγούν την καταγωγή της ομάδας και θεμελιώνουν την κοινωνική δομή της σε παραδόσεις απαρασάλευτες. Οι μεγάλες θρησκείες έχουν την ίδια μορφή, βασισμένη στο ιστορικό της ζωής κάποιου "εμπνευσμένου" προφήτη, που, κι' όταν δεν είναι ο ίδιος ο ποιητής των πάντων, τον εκπροσωπεί, μιλάει στο ονόμά του και λέει την ιστορία των ανθρώπων και τα πεπρωμένα τους.

Αν η ανάγκη για ολοκληρωτική εξήγηση είναι έμφυτη και η έλλειψή της είναι αφορμή βαθιάς αγωνίας,

αν το μόνο εξηγητικό σχήμα που μπορεί να κατασιγάζει την αγωνία είναι ένα συνολικό ιστορικό διάγραμμα που αποκαλύπτει την σημασία του ανθρώπου, εντάσσοντάς τον, σαν απαραίτητο στοιχείο στα σχέδια της φύσης,

αν για να φανεί η εξήγηση αληθινή, βαρυσήμαντη, γαληνευτική πρέπει να συγχωνεύεται στη μακρόχρονη θεϊστική, ανιμιστική παράδοση,

τότε καταλαβαίνει κανείς γιατί χρειάστηκαν τόσες χιλιετίες ώσπου να αναφανεί στο πεδίο των ιδεών η ιδέα της αντικειμενικής γνώσης, σαν μοναδική πηγή αυθεντικής αλήθειας ! Είναι νομίζω ολοφάνερο ότι, το να θέτουμε το αίτημα της αντικειμενικότητας σαν όρο της αληθινής γνώσης, αποτελεί ηθική εκλογή και όχι γνωστική κρίση αφού, σύμφωνα με το ίδιο αξίωμα δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αληθινή γνώση προγενέστερη απο την διαιτητική αυτή εκλογή. Το αίτημα της αντικειμενικότητας για να θεσπίσει τον γνώμονα της γνώσης ορίζει μία αξία που είναι η ίδια η αντικειμενική γνώση. Όταν, λοιπόν, δεχόμαστε το αίτημα της αντκειμενικότητας, σημαίνει πως διατυπώνουμε τη βασική πρόταση μιας ηθικής: της ηθικής της γνώσης.

Στην ηθική της γνώσης, εκείνο που θεμελιώνει την γνώση είναι η ηθική εκλογή μιας πρωταρχικής αξίας. Σε αυτό διαφέρει ριζικά απο τις θεϊστικού τύπου ηθικές που όλες τους είναι βασισμένες στη γνώση νόμων ενύπαρκτων, θρησκευτικών ή φυσικών, οι οποίοι επιβάλλονται στους ανθρώπους. Επιπλέον όλα τα θεϊστικά συστήματα λίγο-πολύ, καταφέρνουν να υποβαθμίζουν, εξευτελίζουν ή ακόμη και να καταδυναστεύουν τον βιολογικό άνθρωπο, και να τον κάνουν να βλέπει με φρίκη, ή με τρόμο, ορισμένα χαρακτηριστικά σύμφυτα με την ζωϊκή του ιδιότητα. Αντίθετα η ηθική της γνώσης δεν επιβάλλεται στον άνθρωπο, εκείνος την επιβάλλει στον εαυτό του καθιστώντας την αξιωματικά όρο αυθεντικότητας κάθε λόγου και κάθε πράξης.

Η πανάρχαια επιμαχία έχει διαρραγεί. Ο άνθρωπος ξέρει επιτέλους οτι είναι μόνος μέσα στην αδιάφορη απεραντοσύνη του Σύμπαντος, απ' όπου ξεπήδησε τυχαία. Όχι μόνο το πεπρωμένο του μα ούτε το χρέος του είναι γραμμένο πουθενά. Σ' αυτόν εναπόκειται να διαλέξει ανάμεσα στο φώς και στο σκοτάδι, δηλαδή να επιλέξει αν στη ζωή του θα είναι φωτοδότης ή φωτοσβέστης !