Ξε-ύφανση του τόξου

Ο άγγλος ποιητής Keats ανησυχούσε έντονα μήπως o επιστημονικός ορθολογισμός ... "ξε-υφάνει" το ουράνιο τόξο. Στη σύντομη ζωή του, τον προβλημάτισε η  αποστράγγιση των φυσικών φαινομένων απο κάθε ποιητικό μυστήριο. Άλλωστε, είναι γνωστή η μομφή του στον Νεύτωνα οτι κατέστρεψε την ομορφιά του ουράνιου τόξου, επειδή το εξήγησε ανάγοντάς το σε πρίσματα !

Είναι πανέμορφη η ποίηση του Keats, αλλά αντίθετα μ' εκείνον έχω τη γνώμη ότι η μελέτη των ουράνιων τόξων εμπλουτίζει την "εκτίμησή" μας γι' αυτά. Η επιστήμη όχι μόνο δεν ... καταστρέφει, αλλά ανακαλύπτει  ομορφιά και ποίηση στον καμβά της φύσης.

Το πολύχρωμο τόξο είναι μόνο η αρχή. Αν το παρατηρήσουμε προσεκτικά θα δούμε ότι έξω απο το κεντρικό τόξο υπάρχει μία σκοτεινή ταινία ουρανού και ένα δεύτερο, αχνότερο τόξο, με χρώματα σε αντίθετη διάταξη. Εσωτερικά του κεντρικού τόξου υπάρχουν πρασινωπά και πορφυροειδή τόξα, τα γνωστά υπεράριθμα τόξα. Επίσης μπορεί να έχουμε διακύμανση της φωτεινότητας του κεντρικού τόξου κατά μήκος ή/και πλάτος, όπως και την διάσπασή του σε πολλαπλά τόξα κοντά στην κορυφή.  Αν το παρατηρήσουμε με γυαλιά polaroid, το τόξο αυξάνεται και μειώνεται με την κίνηση του κεφαλιού.

Η βασική εξήγηση του φαινομένου συνίσταται  στο ότι κάθε σταγονίδιο νερού στην ατμόσφαιρα, λειτουργεί σαν καθρέφτης, φακός και πρίσμα, όλα σε ένα πακέτο. Τα σταγονίδια σκεδάζουν ανισομερώς το ηλιακό φως, με τάση να το εστιάζουν 138 μοίρες σε σχέση με την προσπίπτουσα διεύθυνσή του. Τα σταγονίδια που σχηματίζουν αυτή τη γωνία με το ηλιακό φως δείχνουν φωτεινότερα. Όλα μαζί σχηματίζουν έναν δακτύλιο. Συνήθως βλέπουμε μόνο το πάνω μισό του εν λόγω δακτυλίου επειδή δεν υπάρχουν αρκετά σταγονίδια κοντά στο έδαφος.

Η γωνία των 138 μοιρών σημαίνει ότι μπορούμε να δούμε το ουράνιο τόξο με την πλάτη στον ήλιο. Τα σταγονίδια-φακοί  διαχωρίζουν το λευκό ηλιακό φως σε χρωματιστές ταινίες. Οι πολλαπλές ανακλάσεις μέσα στα σταγονίδια δημιουργούν τα εξωτερικά τόξα. Η κυματική συμβολή δημιουργεί υπεράριθμα τόξα. Οι παραμορφώσεις στο σχήμα των σταγονιδίων δημιουργούν διακυμάνσεις φωτεινότητας κατά μήκος του τόξου. Τα διάφορα μεγέθη των σωματιδίων παράγουν πολλαπλά διασπασμένα τόξα στη κορυφή. Τέλος, το φως πολώνεται όπως η λάμψη πάνω σε κάθε υδάτινη επιφάνεια.

Ουσιαστικά το ουράνιο τόξο δεν είναι παρά μία παραμορφωμένη εικόνα του ήλιου !  Η συγκεκριμένη επιπρόσθετη γνώση σίγουρα επαυξάνει την ομορφιά του.

Ένας ποιητής, ένας ζωγράφος ή ένας καλλιτέχνης, που κατά τεκμήριο είναι αισθητικά εξευγενισμένοι,  μπορούν να εκτιμήσουν την ομορφιά ενός ουράνιου τόξου. Όμως ένας άνθρωπος με  βαθιά επιστημονική κατανόηση των φυσικών φαινομένων έχει ένα εξαιρετικό πλεονέκτημα, ακόμα και αν δεν είναι τόσο αισθητικά εκλεπτυσμένος όσο ένας καλλιτέχνης: την επιπρόσθετη γνώση, που του δίνει επιπλέον δυνατότητες να εκτιμήσει βαθύτερα την ομορφιά και στο επίπεδο των φυσικών διεργασιών (σε μικρόκοσμο και μακρόκοσμο) που επίσης διέπονται  από εξαιρετικό κάλλος, δυστυχώς απροσπέλαστο για πολλούς ανθρώπους της τέχνης και της ποίησης.

Με λίγα λόγια, η επιστήμη προσθέτει, δεν αφαιρεί.

Με κλικ σε κάθε μία απο τις παραπάνω 3 εικόνες, θα διαπιστώσετε τις αφορμές για το κείμενό μου ...