Το Απόλυτο Δωρεάν Γεύμα

Οι φίλοι του blog ίσως έχουν σκεφτεί το ερώτημα που ο Θωμάς Ακινάτης και άλλοι αγχίνοες άνθρωποι έχουν θέσει κατά καιρούς σε φιλοσοφικό, θεολογικό ή ακόμη και σε στοχαστικό επίπεδο: "Γιατί υπάρχει κάτι αντί για τίποτα;"

Η σύγχρονη Φυσική έχει πλέον απαντήσει στο ερώτημα του Θωμά Ακινάτη, ιδιαίτερα στην επαναδιατυπωμένη εκδοχή του, που αρχίζει με το "πως" αντί του "γιατί". Η απάντηση είναι όμορφη, κομψή, ακριβής, επιστημονικά τεκμηριωμένη και φυσικά εμπεριέχει το στοιχείο της έκπληξης.

Ένας τρισδιάστατος χώρος μπορεί να είναι γεωμετρικά κλειστός, ανοικτός ή επίπεδος. Η Γενική Θεωρία Σχετικότητας του Einstein μας λέει ότι οι 3 ενδεχόμενες γεωμετρίες του σύμπαντος εξαρτώνται απο την μάζα και την ενέργεια που περιέχει. Έτσι, είχαμε συμπεράνει οτι λίγη σκοτεινή ύλη θα διαμόρφωνε ένα ανοικτό σύμπαν, το οποίο θα διαστελλόταν στην αιωνιότητα. Αντίθετα, πολύ σκοτεινή ύλη θα έδινε ένα κλειστό σύμπαν, προορισμένο να καταρρεύσει. Όμως, ένα επίπεδο σύμπαν θα ήταν κάτι ενδιάμεσο: η διαστολή του θα επιβραδυνόταν μέχρι ασυμπτωτικού σταματήματος στο άπειρο. Το έργο των αστρονόμων ήταν να δείξουν ότι υπήρχε αρκετή σκοτεινή ύλη που θα σταματούσε την αέναη συμπαντική διαστολή, αλλά παράλληλα οι θεωρητικοί φυσικοί υποπτευόντουσαν ότι το σύμπαν ήταν επίπεδο.

Κλειδί σε όλα αυτά είναι η ιδέα του πληθωρισμού, την οποία εισήγαγε ο Alan Guth για να εξηγήσει ορισμένα κοσμολογικά προβλήματα, όπως το ότι το σύμπαν έδειχνε σχεδόν επίπεδο έπειτα απο 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια διαστολής. Ένα επίπεδο σύμπαν μοιάζει αναλογικά με την κορυφή ενός λόφου. Αν απέχεις λίγο απ' αυτή, η διαστολή του σύμπαντος σύντομα σε εκτροχιάζει, όπως μία μπάλα σε μικρή απόσταση απο την κορυφή θα κυλήσει στους πρόποδες. Ταυτόχρονα όμως το φαινόμενο του πληθωρισμού, σπρώχνει το σύμπαν στην επιπεδότητα, όπως το φούσκωμα ενός μπαλονιού ελαττώνει την καμπυλότητα της επιφάνειάς του.

Υπάρχει ένας άλλος λόγος για να ευνοούμε ένα επίπεδο σύμπαν: είναι απλούστατα εγγενώς όμορφο, επειδή η συνολική του ενέργεια είναι μηδενική !
 

Η μελέτη των βασικών εξισώσεων του Αϊνστάιν οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι ένα επίπεδο Σύμπαν αντιστοιχεί σε ολική ενέργεια, η οποία είναι μηδενική. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ενέργεια, απλώς ότι υπάρχει τόση θετική ενέργεια όση και αρνητική. Είναι κάτι ανάλογο με το γεγονός ότι στη φύση υπάρχει θετικό και αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο, με το ολικό ηλεκτρικό φορτίο του σύμπαντος να είναι μηδενικό, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ηλεκτρικά φορτία. Υπάρχει λοιπόν και θετική και αρνητική ενέργεια στο σύμπαν, με την έννοια ότι η ύλη και η κινητική ενέργεια είναι θετική, ενώ η βαρυτική ενέργεια, η οποία είναι πάντοτε ελκτική, είναι αρνητική.

Αν έχουμε στα χέρια μας πειραματική επιβεβαίωση για επίπεδο σύμπαν, τότε αμέσως θα συμπεράνουμε ότι η συνολική ενέργεια είναι μηδενική, και ότι η λογική μας θα μπορεί με άνεση να αντιμετωπίσει την μετάβαση απο μία κατάσταση απόλυτης σωματιδιακής ανυπαρξίας σε μία άλλη ύπαρξης πολλών σωματιδίων, δηλαδή απο το τίποτα στο κάτι. Μιλάμε δηλαδή για τo απόλυτο δωρεάν γεύμα !

Τα τελευταία χρόνια οι αστρονόμοι έλυσαν μακροχρόνια προβλήματα στην κοσμολογία και πραγματοποίησαν μία απο τις πιο σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις όλων των εποχών, η οποία κατά περίεργο τρόπο δεν έχει ακόμα διαχυθεί στην ανθρώπινη συνείδηση. Μήπως όμως δεν συμβαίνει το ίδιο και με το γεγονός της εξέλιξης των ειδών;

H στατιστική επεξεργασία των θερμοκρασιακών διακυμάνσεων απο τις μετρήσεις του WMAP, κατέδειξε οτι το σύμπαν όντως είναι επίπεδο, και ότι η επιπεδότητα αυτή δεν επήλθε μέσω του μηχανισμού που μέχρι τώρα νομίζαμε ότι επικρατούσε. Φαίνεται να κυριαρχεί κάποια σκοτεινή ενέργεια, και όχι σκοτεινή ύλη, ενώ παράλληλα η παράξενη φύση αυτής της ουσίας σημαίνει ότι η γεωμετρία του σύμπαντος δεν προκαθορίζει το μέλλον του. Η σκοτεινή ενέργεια είναι ένα είδος κοσμολογικής σταθεράς που εξηγεί την παρατηρηθείσα το 1998 επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος, που κατέπληξε την επιστημονική κοινότητα.

Έπειτα απο την πειραματική επιβεβαίωση ότι το σύμπαν είναι επίπεδο και με τη βοήθεια του συνοδού συμπεράσματος της μηδενικής συνολικής ενέργειας, το αίνιγμα του Θωμά Ακινάτη όχι μόνο διαλευκάνεται, αλλά επιπλέον αναδύεται οτι το σύμπαν δεν χρειάζεται κάποιον δημιουργό! Όταν μάλιστα προσθέσουμε σ' αυτό το μείγμα τις διακυμάνσεις του κβαντικού κενού, τότε η ιδέα ότι "κάτι" ξεπηδά αυθόρμητα απο το "τίποτα" καθίσταται απολύτως αναγκαία!

To σύμπαν δημιουργήθηκε απο το τίποτα, με τίποτα, για τίποτα και είναι μία ανακατανομή του τίποτα!

Όλες οι θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις δρούν πιθανότατα στο πλαίσιο μιας βαθύτατης συμμετρίας, που σχετίζεται με την μηδενική συνολική ενέργεια. Αφού η συνολική ενέργεια του σύμπαντος είναι μηδενική, είναι εμφανές ότι δεν απαιτείται ενέργεια για την δημιουργία του ! Αρκεί μία μεγάλη κβαντική διακύμανση του κενού για να ξεπηδήσει αυθόρμητα!

Για μια ακόμη φορά η επιστήμη με μόνα όπλα τον ορθολογισμό και το πείραμα έπληξε την αυθαίρετη μεταφυσική κερδοσκοπία. Ο ρόλος του θεού των κενών έχει πλέον περιοριστεί ασφυκτικά. Καιρός ν' αρχίσουν να ψάχνουν για άλλη χαραμάδα, οι Ταλιμπάν Δύσης και Ανατολής...

Η Ηθική της Γνώσης

H επιτελεσματική αξία κάθε ιδέας βρίσκεται κυρίως στην τροποποίηση της συμπεριφοράς που προκαλεί είτε στο άτομο είτε στην ομάδα που την έχει ασπαστεί. Εκείνη η ιδέα που προσφέρει σε μία ανθρώπινη ομάδα περισσότερη συνοχή, οραματιστική ικανότητα και αυτοπεποίθηση, θα της χαρίσει απο αυτό και μόνο, αυξημένη επεκτατική ισχύ, που με τη σειρά της θα εξασφαλίσει την προώθηση της ίδιας της ιδέας.

Αυτή η προωθητική αξία δεν σχετίζεται αναγκαστικά με το ποσοστό αντικειμενικής αλήθειας που ενδεχομένως εμπεριέχει η κάθε ιδέα. Πχ οι αφελείς θρησκευτικές αρματωσιές δεν οφείλουν την ανθεκτικότητά τους στις δήθεν "εξ' αποκαλύψεως" αλήθειες τους, αλλά στο ότι επιβάλλονται και έχουν ευρύτερη αποδοχή, άσχετα αν υποτιμούν κατάφωρα την ανθρώπινη νοημοσύνη !

Οι αρχέγονοι μύθοι αναφέρονται, όλοι σχεδόν, σε ήρωες λίγο πολύ θεϊκούς, που τα έπη τους εξηγούν την καταγωγή της ομάδας και θεμελιώνουν την κοινωνική δομή της σε παραδόσεις απαρασάλευτες. Οι μεγάλες θρησκείες έχουν την ίδια μορφή, βασισμένη στο ιστορικό της ζωής κάποιου "εμπνευσμένου" προφήτη, που, κι' όταν δεν είναι ο ίδιος ο ποιητής των πάντων, τον εκπροσωπεί, μιλάει στο ονόμά του και λέει την ιστορία των ανθρώπων και τα πεπρωμένα τους.

Αν η ανάγκη για ολοκληρωτική εξήγηση είναι έμφυτη και η έλλειψή της είναι αφορμή βαθιάς αγωνίας,

αν το μόνο εξηγητικό σχήμα που μπορεί να κατασιγάζει την αγωνία είναι ένα συνολικό ιστορικό διάγραμμα που αποκαλύπτει την σημασία του ανθρώπου, εντάσσοντάς τον, σαν απαραίτητο στοιχείο στα σχέδια της φύσης,

αν για να φανεί η εξήγηση αληθινή, βαρυσήμαντη, γαληνευτική πρέπει να συγχωνεύεται στη μακρόχρονη θεϊστική, ανιμιστική παράδοση,

τότε καταλαβαίνει κανείς γιατί χρειάστηκαν τόσες χιλιετίες ώσπου να αναφανεί στο πεδίο των ιδεών η ιδέα της αντικειμενικής γνώσης, σαν μοναδική πηγή αυθεντικής αλήθειας ! Είναι νομίζω ολοφάνερο ότι, το να θέτουμε το αίτημα της αντικειμενικότητας σαν όρο της αληθινής γνώσης, αποτελεί ηθική εκλογή και όχι γνωστική κρίση αφού, σύμφωνα με το ίδιο αξίωμα δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αληθινή γνώση προγενέστερη απο την διαιτητική αυτή εκλογή. Το αίτημα της αντικειμενικότητας για να θεσπίσει τον γνώμονα της γνώσης ορίζει μία αξία που είναι η ίδια η αντικειμενική γνώση. Όταν, λοιπόν, δεχόμαστε το αίτημα της αντκειμενικότητας, σημαίνει πως διατυπώνουμε τη βασική πρόταση μιας ηθικής: της ηθικής της γνώσης.

Στην ηθική της γνώσης, εκείνο που θεμελιώνει την γνώση είναι η ηθική εκλογή μιας πρωταρχικής αξίας. Σε αυτό διαφέρει ριζικά απο τις θεϊστικού τύπου ηθικές που όλες τους είναι βασισμένες στη γνώση νόμων ενύπαρκτων, θρησκευτικών ή φυσικών, οι οποίοι επιβάλλονται στους ανθρώπους. Επιπλέον όλα τα θεϊστικά συστήματα λίγο-πολύ, καταφέρνουν να υποβαθμίζουν, εξευτελίζουν ή ακόμη και να καταδυναστεύουν τον βιολογικό άνθρωπο, και να τον κάνουν να βλέπει με φρίκη, ή με τρόμο, ορισμένα χαρακτηριστικά σύμφυτα με την ζωϊκή του ιδιότητα. Αντίθετα η ηθική της γνώσης δεν επιβάλλεται στον άνθρωπο, εκείνος την επιβάλλει στον εαυτό του καθιστώντας την αξιωματικά όρο αυθεντικότητας κάθε λόγου και κάθε πράξης.

Η πανάρχαια επιμαχία έχει διαρραγεί. Ο άνθρωπος ξέρει επιτέλους οτι είναι μόνος μέσα στην αδιάφορη απεραντοσύνη του Σύμπαντος, απ' όπου ξεπήδησε τυχαία. Όχι μόνο το πεπρωμένο του μα ούτε το χρέος του είναι γραμμένο πουθενά. Σ' αυτόν εναπόκειται να διαλέξει ανάμεσα στο φώς και στο σκοτάδι, δηλαδή να επιλέξει αν στη ζωή του θα είναι φωτοδότης ή φωτοσβέστης !

Τύχη και Αναγκαιότητα

 

Τα καλούπια των πληροφοριών, που αποκαλούμε γονίδια, ρυθμίζουν τις κυτταρικές λειτουργίες με κωδικοποιημένες οδηγίες, οι οποίες διαχέονται στις πολυσύνθετες επιχειρήσεις του σώματος, του κυττάρου και του κυτοπλάσματος. Όμως και η ίδια η γονιδιακή δράση ελέγχεται αναδραστικά απο το κυτόπλασμα, που με τη σειρά του βρίσκεται εκτεθειμένο σε εξωκυτταρικές επιδράσεις. Έτσι το κυτόπλασμα τροφοδοτεί τα γονίδια με πληροφορίες για την τοπολογία του συνολικού τοπίου και συναποφασίζει ποιά γονίδια ενεργοποιούνται και ποιά σβήνουν μόνιμα ή προσωρινά.

Οι μηχανιστικές στρατηγικές που ξεπηδούν απο το γενετικό εκμαγείο σε συνδυασμό με ένα απίστευτα μεγάλο πλήθος αναδυόμενων προσαρμοστικών σκιρτημάτων, παράγουν τυχαίες τροποποιήσεις διαμέσου περίπλοκων και χαοτικών δικτύων μοριακών διασυνδέσεων. Αυτά τα δίκτυα μεταφέρουν την πληροφορία απο τα εξωτερικά ερεθίσματα, στο βασίλειο του τυχαίου ξεμπερδέματος των κυτταρικών αποκρίσεων, μετασχηματίζοντας το προβλέψιμο σε απρόβλεπτο που είναι ταυτόχρονα περιοριστικό. Η συγκεκριμένη ενστάλλαξη τυχαιότητας στο μοριακό βιολογικό παιχνίδι, ανανεώνει την μονότροπη κυτταρική συμπεριφορά και προσδίδει ποικιλία στις κυτταρικές αντιδράσεις που αποκρίνονται στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Φυσικά, τίποτα το μαγικό ή υπερφυσικό δεν υπάρχει σε όλα αυτά. Η κατανόηση είναι προσπελάσιμη και συνυφασμένη κυρίως με την ανάδυση ιδιοτήτων απο την πολυπλοκότητα των δικτυακών διασυνδέσεων.

Οι μεμβρανικοί υποδοχείς, που ομαδοποιούνται στους διάφορους κυτταρικούς τύπους, δρουν ως πομποδέκτες, είτε συλλέγοντας πληροφορίες, είτε απαντώντας στο περιβάλλον τους. Ενεργοποιούν και μεταδίδουν σήματα στο γονιδίωμα που κατοικεί στον κυτταρικό πυρήνα. Τα σήματα μεταφέρουν τις πληροφορίες μέσω παλμικών διαμορφώσεων στη δομή πρωτεϊνικών βιομορίων, που με τη σειρά τους "ξυπνούν" τα ανυποψίαστα και αδιάφορα (?) γειτονικά μόρια, τα οποία διεγείρουν και εξαναγκάζουν να μετάσχουν σ' αυτή την αλυσιδωτή διαδικασία μετάδοσης της πληροφορίας. Αυτή η αυτόματη και ενστικτώδης καταρρακτική διαδικασία πρωτεϊνικών διαμορφώσεων, διεγείρει και ενεργοποιεί στον κυτταρικό πυρήνα εκτελεστικά μόρια σαν διακόπτες γονιδιακής έκφρασης, τα οποία τελικά μεταμορφώνουν την αρχική ταλάντωση του κυτταρικού υποδοχέα σε συγκεκριμένη βιολογική λειτουργία.

Οι διακλαδώσεις αυτής της αλυσίδας των πρωτεϊνικών σκιρτημάτων μεταδίδουν την πληροφορία σε πλήθος άλλων ιδιόρρυθμων μονοπατιών, όπου οι ξεχωριστές επεξεργασίες των σημάτων συνεισφέρουν ενισχυτικά ή κατασταλτικά στον γονιδιακό (επανα)προγραμματισμό. Οι ιδιαιτερότητες των μονοπατιών προσδιορίζουν την απόκρισή τους σε μελλοντικά σήματα, όπως και το αν θα παράγουν σήματα για μετάδοση σε άλλα κύτταρα. Η πλαστική ικανότητα των βιομορίων να διαφοροποιούνται ανάλογα με τις περιστάσεις στο κανάλι μετάδοσης της πληροφορίας, διασφαλίζει τον συντονισμό των χημικών τροποποιήσεων στα ενδοκυτταρικά μονοπάτια, έτσι ώστε η πυρηνική απόκριση να είναι πλούσια και απρόοπτη, φτάνοντας πολλές φορές στο επίπεδο της κυτταρικής πρωτοβουλίας και του αλτρουϊσμού. Η αυθόρμητη ανάδυση πολύμορφων αποκρίσεων προκύπτει απο την αξιοποίηση ευτυχών συμπτώσεων στα πλαίσια τυχαίων διακυμάνσεων, προσφέροντας προσωρινό καταφύγιο απο τον αμείλικτο Δεύτερο Νόμο της Θερμοδυναμικής και ταυτόχρονα μεγάλη χαρά στον δαίμονα του Μaxwell. Η τυχαιότητα των διακυμάνσεων πυρπολεί την συνοχή του αρχέγονου αρχιτεκτονήματος με μικρές και μεγάλες εκρήξεις μεταβλητότητας και καινοτομίας, ενισχύοντας το στοιχείο της έκπληξης που αιχμαλωτίζει την προσαρμογή.

Βέβαια οι προσαρμογές είναι διαρκείς για την αποφυγή των καταρρεύσεων. Όσο αυτές αναχαιτίζονται, δημιουργούνται νέες ευκαιρίες για να εμφανιστούν καινούργια μονοπάτια, αποκρίσεις και ευρηματικές διακλαδώσεις. Νομοτελειακά όμως αρκεί μία ατυχής συγκυρία όπου αυτές οι ευκαιρίες είτε σπαταλώνται ή οργανώνονται αυτιστικά λόγω του παραλογισμού κάθε λογής τοπικών μοριακών διενέξεων, όπως πχ στην καρκινογένεση. Δυστυχώς οι καταρρεύσεις είναι αναπόφευκτες.

Συνεπώς, χρωστάμε πολλά σε αυτά τα υπέροχα πρωτεϊνικά μόρια που δοκιμάζουν τις ιδιότητες των γειτόνων τους και μετατρέπονται σε σολίστες, αφού ξεφύγουν τοπικά απο τη γενετική ενορχήστρωση, προσπαθώντας να εκτελέσουν την δική τους παρτιτούρα. Αυτή η εγγενής πολυδυναμικότητα της έξοχης βιομοριακής λειτουργικότητας αντιπροσωπεύει μία ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στην τύχη και την αναγκαιότητα, ανάμεσα στις διακυμάνσεις και τους ντετερμινιστικούς νόμους. Σύμφωνα με τον Jacques Monod τα ενδεχομενικά συμβάντα εμφανίζονται ως παγιωμένες συμπτώσεις, οι οποίες έχουν συλληφθεί, διασωθεί, αναπαραχθεί απο τον μηχανισμό της αναλλοιότητας και, κατ' αυτό τον τρόπο, μεταμορφωθεί σε τάξη, κανόνα, ανάγκη. Μήτρα της πολυπλοκότητας των μορφών που συγκροτούν το ατέλειωτο πανόραμα του έμβιου κόσμου, είναι η συσσώρευση τέτοιων παγιωμένων συμπτώσεων που απορρέει απο την ατελή προσαρμογή και προπάντων τον πλεονασμό.

Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στη φύση που είναι αντικειμενική. Η αλήθεια της γνώσης δεν μπορεί να έχει άλλη πηγή πέρα απο την συστηματική αντιπαραβολή της λογικής με την πείρα.

ΥΓ. Κλικάρετε αδίστακτα εικόνες και συνδέσμους

 :)