Aπραξία ή Swing ?

Mία απο τις πλέον αγαπημένες μου κινηματογραφικές δημιουργίες είναι το  Rear Window.  Προβλήθηκε στην Ελλάδα το 1954, με τον επιτυχημένο  τίτλο:  Σιωπηλός Μάρτυρας. 

Στην αρχή της ταινίας, ο εργένης φωτογράφος Τζεφ (James Stewart), αποκρούει  τις προτάσεις της πανέμορφης Λίζας (Grace Kelly) να συζήσουν. Αντιστέκεται επίσης στις παραινέσεις της προστατευτικής  νοσοκόμας του, να εγκαταλείψει τις ηδονοβλεπτικές δραστηριότητές του και να παντρευτεί τη Λίζα. Ο Τζεφ είναι ακινητοποιημένος στο γύψο με σπασμένο πόδι, ανίκανος για οτιδήποτε. Επαναπαυμένος στη παθητική του κατάσταση, προτιμά να γεύεται τις πικάντικες, αλλόκοτες και απρόσμενες τέρψεις της ηδονοβλεψίας, παραμένοντας μπλοκαρισμένος και άπραγος ερωτικά, ώστε να επιδίδεται ανεμπόδιστος στο χόμπι του, την παρατήρηση όσων συμβαίνουν στην απέναντι πολυκατοικία.

Αρχικά απολαμβάνει το ερεθιστικό θέαμα της ημίγυμνης χορεύτριας, που λικνίζεται λίγο μακριά του, χωρίς εκείνη να αντιλαμβάνεται την αδιακρισία των ματιών του. Μετά εντοπίζει τις  όμορφες γυμνές κοπέλες που κάνουν ηλιοθεραπεία στην ταράτσα, και φαντάζεται το θέαμα που αντικρίζουν οι πιλότοι του ελικόπτερου που πετά από πάνω. Με λίγα λόγια,  με αρκετή δόση διαστροφής,  κυριολεκτικά κλέβει τη ζωή των άλλων ανθρώπων και αρνείται να ζήσει τη δική του!

Αναπόφευκτα όμως, κοιτάζουμε κι' εμείς! Η κάμερα του Hitchcock, στην ουσία η ματιά του Τζέφ και του θεατή, σαρώνει αργά και βασανιστικά το εσωτερικό των διαμερισμάτων με τα ανοιχτά παράθυρα, δηλαδή το θέαμα που προσφέρουν οι άνθρωποι στις ιδιωτικές κι απόκρυφες στιγμές τους, που κατά βάθος ο καθένας μας επιθυμεί να γνωρίζει. Απο το 1954 ο ιδιοφυής αυτός σκηνοθέτης σαν  να είχε διαβλέψει την  σημερινή μετεξέλιξη των χυδαίων ΜΜΕ σε εργαλεία φτηνού κουτσομπολιού και παραβίασης της ιδιωτικότητας.

Ο θεατής σε αρκετά πλάνα κοιτάζει με το μάτι του ήρωα, συνήθως μέσα από τα οπτικά όργανα του Τζεφ, πχ τη φωτογραφική μηχανή  και τα κυάλια του. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί κατά κόρο τα υποκειμενικά πλάνα, έτσι ώστε ο Τζεφ να αποτελεί προέκταση και ενσάρκωση του ίδιου του θεατή.

Τελικά ο ήρωας προβάλεται και ταυτίζεται με τους απέναντι ενοίκους, και τα προβλήματά τους.  Προβλήματα έρωτα και γάμου, αλλά και επιλογής ανάμεσα στην έγγαμη ή την εργένικη ζωή! Παρατηρώντας με πάθος τους άλλους, παίρνει μαθήματα από την ίδια τη ζωή. 

Οι άνθρωποι που βάζει στο στόχαστρο με τα κυάλια και τη φωτογραφική του μηχανή, ταλαντεύονται και δοκιμάζονται ανάμεσα στην πίκρα της μοναξιάς και τον κορεσμό του γάμου. Η γεροντοκόρη που αποπειράται να αυτοκτονήσει ή ο εργένης μουσικός επιθυμούν να φτιάξουν ένα δεσμό, ενώ το "φθαρμένο" παντρεμένο ζευγάρι, μέσα από τις γκρίνιες και τους καυγάδες οδηγείται στην καταστροφή. Ενδιάμεσος κρίκος, το ζευγάρι των νεονύμφων, που κλείνονται εσπευσμένα στο γαμήλιο δωμάτιο για να χαρούν τον έρωτα τους, αλλά μετά από λίγο ο άντρας "κουράζεται". Ο Τζεφ προβάλει τον ψυχικό  του κόσμο σε όλα αυτά τα πρόσωπα, και ίσως φαντάζεται τον εαυτό του στη θέση τους. Απέναντι σε τόσα δείγματα ζωής που εκτίθενται, σίγουρα υποπτεύεται και τη δική του παρόμοια μοίρα στο μέλλον !!

    

Αναπόφευκτα προβάλει στους γείτονες του ακόμη και τους  δικούς του φόβους, την απωθημένη  του επιθετικότητα και τις βίαιες επιθυμίες του. Μάλιστα υποπτεύεται  ότι ο σύζυγος του απέναντι διαμερίσματος δολοφόνησε τη γυναίκα του, και  επιθυμεί σαδιστικά την εκπλήρωση των εικασιών του  και όχι την αθωότητα του συζύγου. Μέσα από  ψυχολογικά παιχνίδια προβολών, ταυτίσεων και απωθήσεων,  ακόμα κι ο ίδιος ο θεατής φτάνει στο σημείο να επιθυμεί το φόνο.

Στό τέλος όμως η έμπρακτη αναζήτηση της αλήθειας και του κινδύνου φέρνουν κοντά τον Τζεφ και τη Λίζα. Η πανέξυπνη αυτή γυναίκα θα περάσει στο πεδίο της δράσης εγκαταλείποντας την επιτήδευση της, επιδεικνύοντας πρακτικό πνεύμα και τόλμη. Υποσκελίζει άνετα τον ντε φάκτο ανίκανο γκόμενο, και παίρνει τα ηνία στα χέρια της. Ο κοινός αγώνας τους για την κατάκτηση της γνώσης μέσα από την πράξη και ο πυρετός της ενεργοποίησης τους, θα ενώσουν το ζευγάρι. Μέσα από δυνατές δοκιμασίες, ο ήρωας θα εγκαταλείψει τη στάση του αδρανούς ηδονιζομένου παρατηρητή και θα εμπλακεί ενεργά στο ρου της ζωής και του κόσμου.

Η ταινία έχει "happy end". Συμβαίνει όμως το ίδιο και στη ζωή του καθενός μας; Τροφή για σκέψη ...

Απο τις πολλές όμορφες σκηνές της ταινίας, διάλεξα τον παρακάτω διασκεδαστικό διάλογο (περίπου στο 9ο λεπτό) μεταξύ του Τζεφ και της Στέλλας, της νοσοκόμας  του: 

Στέλλα: Θα έπρεπε να γίνω μέντιουμ, αντί για νοσοκόμα ασφαλιστικής εταιρείας. Η μύτη μου μυρίζεται τις φασαρίες, μπορώ να τις μυριστώ από μίλια μακριά… Έχεις ακούσει για το κραχ του ’29 στο χρηματιστήριο; Το πρόβλεψα !

Τζεφ: Πώς;

Στέλλα: Πολύ απλά. Ήμουν νοσοκόμα ενός διευθυντή της Τζέναραλ Μότορς. Πρόβλημα στα νεφρά, έλεγαν οι γιατροί. Νεύρα, έλεγα εγώ. Ύστερα αναρωτήθηκα, τι προκαλεί νεύρα στην Τζένεραλ Μότορς; Υπερπαραγωγή, κατάρρευση, απάντησα. Όταν η Τζένεραλ Μότορς πάει στην τουαλέτα δέκα φορές τη μέρα, όλη η χώρα είναι έτοιμη να τα κάνει πάνω της.

Τζεφ: Στέλλα, στην οικονομία μια πάθηση των νεφρών δεν έχει σχέση με το χρηματιστήριο. Καμία απολύτως.

Στέλλα: Το χρηματιστήριο κατέρρευσε όμως, δεν κατέρρευσε;

Ακολουθεί μία όμορφη ανάλυση της ταινίας από φοιτητές του παν/μίου Central Florida, στο video του παρακάτω συνδέσμου:

Rear Window

ΥΓ: Οι 3 εικόνες είναι αποκαλυπτικότερες με ένα μόνο κλικ!

:)