September 1, 2010

Ούτε καν λάθος !




Mερικές φορές μια χαριτόβρυτη λοιδορία μπορεί να ισοδυναμεί με χίλιες προσβολές ! Επιπλέον ίσως να είναι ανακουφιστικό ότι ακόμη και ορισμένα απο τα πιό εξευγενισμένα μυαλά είναι επιρρεπή στους κάθε είδους  κακεντρεχείς χαρακτηρισμούς.

Όμως ο θεωρητικός φυσικός Wolfgang Pauli (1900-1958) είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία απο μόνος του, αφού κατά τη γνώμη μου έχει θεσπίσει το αξεπέραστο πρότυπο του υπέρτατου επιτιμητικού χαρακτηρισμού, που συνδυάζει  την έσχατη περιφρόνηση με την φιλοσοφική  εμβρίθεια.  Συγκεκριμένα, όταν κάποτε είδε την πρόχειρη εργασία ενός μεταπτυχιακού φοιτητή φυσικής είπε: " Αυτό δεν είναι σωστό. Δεν είναι καν λάθος ! " 

Έκτοτε, η φράση "Ούτε καν λάθος !" θεωρείται υποτιμητική και αναφέρεται συνήθως σε ψευδοεπιστημονικές εικασίες, που αν και ακολουθούν κάποια αμυδρή επιστημονική "τυπολογία" και φρασεολογία, δεν είναι διαψεύσιμες, αλλά  ούτε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προβλέψεις. Γενικά η φράση αυτή  χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει τρόπος να μάθουμε, με την επιστημονική μέθοδο, αν κάτι είναι ακριβές ή λανθασμένο. Με λίγα λόγια αυτές οι εικασίες που "δεν είναι καν λάθος", δεν υπόκεινται στην αρχή της διαψευσιμότητας του Karl Popper.

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Karl Popper οι επιστημονικές υποθέσεις (θεωρίες) που ενδεχομένως να είναι λανθασμένες, δεν είναι παρά ο ζωτικός πυρήνας της επιστήμης. Τις ελέγχεις πειραματικά και συλλέγεις δεδομένα είτε για να τις υποστηρίξεις είτε για να τις "σκοτώσεις", μαθαίνοντας πολλά πράγματα στην πορεία. Αλλά οι υποθέσεις που "δεν είναι καν λάθος" δεν σου λένε απολύτως τίποτε. Κλασσικό παράδειγμα η ανόητη πρόταση : "Οι ψυχές είναι αθάνατες", που σαφώς δεν είναι διαψεύσιμη ! Άλλο κλασσικό παράδειγμα μη διαψεύσιμης πρότασης είναι η περίφημη "επουράνια τσαγιέρα" του Bertrand Russell, η οποία περιστρέφεται γύρω απο κάποιο πλανήτη που δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε ούτε καν με τα πιο ισχυρά τηλεσκόπιά μας.

Ο Popper, αυτός ο γλυκύτατος παππούς, που είχα την τύχη να παρακολουθήσω σε μία διάλεξή του στο Imperial College του Λονδίνου, είχε προχωρήσει ακόμη περισσότερο. Είχε ισχυριστεί ότι η Γνώση προχωράει μόνο όταν οι διαψεύσιμοι ισχυρισμοί για τον κόσμο μας αποδεικνύονται λανθασμένοι. Το κλασσικό του παράδειγμα είναι η  φημισμένη πρόταση : "Όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί". Αυτή η πρόταση δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί ποτέ, επειδή πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο αντιπαράδειγμα ενός μη λευκού κύκνου, που δεν έχουμε δεί ακόμη. Δηλαδή η πρόταση αυτή υπόκειται σε διαψευσιμότητα ! Το μόνο που χρειάζεται είναι η ύπαρξη ενός μαύρου κύκνου για να διαψευστεί ο προηγούμενος ισχυρισμός μιά για πάντα. Φυσικά στο τέλος της πορείας θα έχουμε μάθει κάτι σίγουρο: Ότι δεν είναι όλοι οι κύκνοι λευκοί !

Τελικά είναι στο χέρι του καθενός να αποφασίσει αν  προτιμάει τα ερωτήματα και την έρευνα αποδεχόμενος ότι δεν έχει απαντήσεις ή την προσκόληση στους κάθε λογής μη διαψεύσιμους εξ' αποκαλύψεως δογματισμούς. Εγώ πάντως σαφέστατα προτιμώ να μην έχω απαντήσεις παρά να στηρίζομαι στην αυθαιρεσία των περιοριστικών και απόλυτων δογματικών βεβαιοτήτων.















YΓ: Οπωσδήποτε click στις 2 εικόνες και στα links του κειμένου

:)

16 comments:

ria said...

είμαι πολύ κουρασμένη για να σχολιάσω την ανάρτηση με τη βιαστική ματιά που της έριξα. θέλει περισσότερη προσοχή.
με άγγιξε όμως η φωτογραφία με τους κύκνους. είναι εκπληκτική! και στο πνεύμα του φθινοπώρου!

Celestia said...

Πολύ ενδιαφέρον ποστ!
Ξέρεις, χωρίς να είσε δογματικός, υπάρχουν φορές που πρέπει να έχεις μια απάντηση.
Κι εκεί άθελά σου πέφτεις στην λούμπα της διαψευσιμότητας.

negentropist said...

ria

Είναι εκπληκτικά όντα οι κύκνοι ... ζούνε σε όλη τους τη ζωή με τον ίδιο σύντροφο !

Toots Thielemans - The Dolphin

Kαλό σου βράδυ

:)

negentropist said...

Celestia

γύρω στην ηλικία των 20 ετών είχα διαβάσει ένα καταπληκτικό βιβλίο του Bertrand Rusell με τίτλο : "Τhe problems of Philosophy". Εκεί είχα δει το εξής καταπληκτικό: Η κατανόηση μας για τον κόσμο διευρύνεται απο τα ερωτήματα που θέτουμε και όχι απο τις περιοριστικές απαντήσεις που δίνουμε. Αυτό βέβαια ισχύει για την φιλοσοφία, ο ρόλος της οποίας είναι να θέτει ερωτήματα και όχι να δίνει απαντήσεις.

Εγώ πάντως σαφώς προτιμώ να μην έχω απαντήσεις κυρίως για υπαρξιακά ζητήματα που δεν γνωρίζω, παρά να έχω απαντήσεις που είναι λανθασμένες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αυθαίρετες και ιδιοτελείς ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, που δεν έχουν υποστεί την βάσανο της επιστημονικής μεθόδου.

Jamie Cullum - So they say

Kαλό ξημέρωμα !

:)

guímel said...

Estarei aqui sempre!

Abraços

negentropist said...

guímel

Estamos sempre aqui neste mundo vão

Stacey Kent - Samba Saravah

Cumprimentos

:)

Anonymous said...

Στην λίμνη τον κύκνων υπήρχε ένας μαύρος κύκνος,η Οντίλ που πήγε να ξεγελάσει τον πρίγκιπα Ζίγκφριντ και να πάρει τη θέση της Οντέτ! :-))))))

Menia said...

Αυτή η λογική μου θυμίζει κάτι που λέγαμε στο γυμνάσιο για έναν φίλο που τον φωνάζαμε "Jordan" (ούτε θυμάμαι το γιατί βέβαια). Λέγαμε: Ο Βασίλης είναι ο Jordan, η Jordan είναι οδοντόβουρτσα, άρα ο Βασίλης είναι οδοντόβουρτσα.

Δεν είναι σωστό ούτε καν λάθος, λογικά. Με επιστημονικές όμως εξισώσεις, ίσως και να αποδεικνυόταν σωστό με το απλό α=β, β=γ, άρα α=γ. Επιστημονικά σωστό. Πραγματικά όμως?

Πάντως η επιστήμη κάποιες φορές μου θυμίζει αυτό που λέει η μάνα μου "το πολύ το κύριε ελέησον το βαριέται και ο παπάς". Ή όπως λέω και γω "πολύ το ζαλίσαμε ρε παιδί μου, νιανιά το κάναμε".

Επίσης επέτρεψέ μου να σου πω και ένα άλλο παράδειγμα. Πάω Αλεξανδρούπολη από Θεσσαλονίκη μέσω Τρίπολης. Δεν είναι σωστό, δεν είναι καν λάθος, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει λογική, δεν μπορεί κάποιος να σκεφτεί καν να το κάνει αυτό. Μπορείς να το πεις αυτό. Μπορεί να γίνει όμως. Είναι εφικτό.

Άρα το "ούτε καν λάθος" είναι τελικά σωστό ή δεν είναι ούτε καν λάθος? χμ....

Καλημέρα και καλό μήνα (εστω και αν είναι 2 του μήνα)

negentropist said...

Kαταπληκτικό το σχόλιό σου Αλεξάνδρα!

Τελικά, ο Ζίγκφριντ γλίτωσε από την παγίδα της Οντίλ (κόρη του κακού μάγου Ρόθμπαρτ), πήρε στην αγκαλιά του την Οντέτ και πέταξε μαζί της στον ουρανό.

Φαντάσου ! Μαύρος κύκνος σε ιστορία που βασίζεται σε ρωσικά λαϊκά παραμύθια καθώς και σε αρχαίο γερμανικό μύθο ...

Για κάποιο αδιόρατο λόγο όμως συμπάσχω και με την ξεχωριστή Οντίλ :)

4 μικροί κύκνοι (Bolshoi)

Χαιρετώ με μία υπέροχη και απίστευτα απαλή jazzy εκδοχή της Λίμνης των Κύκνων απο το European Jazz Trio:

Swan Lake - European Jazz Trio

:-))))))

negentropist said...

Μένια

Υπάρχει και η εκδοχή του: "Πιό λάθος κι' απο λάθος !"

Για παράδειγμα, αν ένας ισχυριστεί ότι η γη είναι σφαιρική και κάποιος άλλος ότι είναι επίπεδη, ο μεν πρώτος απλά "κάνει λάθος" (διότι η γη χοντρικά έχει ελλειψοειδές σχήμα) ενώ ο δεύτερος κάνει "περισσότερο λάθος κι' απο λάθος" ! Ότι και να λέει ο ... παπάς της μάνας σου !

Whatever Lola Wants - Sarah Vaughan

Καλή σου μέρα ...

:)

Menia said...

Ναι όντως, η έκφραση πιο λάθος και απ' το λάθος, υπάρχει, τη λέμε, και το παράδειγμα που έδωσες πολύ καλό, δεν σημαίνει όμως ότι η έκφραση είναι σωστή να τη λέμε εκτός από το αν θέλουμε να δώσουμε μία αστεία νότα. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο.

Το ζενίθ και το ναδίρ, είναι αυτά που είναι. Όπως και το μαύρο και το άσπρο. Το καλό και το κακό. Το σωστό και το λάθος. Εσύ πολύ καλύτερα από μένα θα έπρεπε να ξέρεις το νόμο της δυαδικότητας.

Οπότε αυτό που είπες, επέτρεψέ μου να πως, πως δεν είναι ουτε καν λάθος.

Και όσο για τη μάνα μου, μια χαρά τα λέει και ας είναι και αμόρφωτη.

negentropist said...

:))

Είπαμε ... η καλλιέργεια δεν σχετίζεται καθοριστικά με μόρφωση !

Μόρφωση --> μορφοποίηση --> διαμόρφωση --> σχηματοποίηση --> φίλτρα

Επιπλέον δεν είναι καθόλου συνετό να είμαστε βιαστικοί και απόλυτοι στις κρίσεις μας για το δήθεν "σωστό" ή "λάθος". Ούτως ή άλλως τα πάντα είναι σχετικά. Αυτό είναι εξάλλου και το δυνατό σημείο της επιστημονικής μεθόδου. Η αλλαγή γνώμης υπο το φως νέων δεδομένων, χωρίς δογματισμούς και φίλτρα.

ΥΓ: Όσο αφορά το συλλογισμό σου (τα προς τρίτο ίσα είναι και μεταξύ τους ίσα) ισχύει μόνο όταν έχουμε "έγκυρες" ισότητες. Οπως καταλαβαίνεις λοιπόν, το συμπέρασμα "Βασίλης είναι οδοντόβουρτσα" είναι για τα "μπάζα", καθόσον δεν έχει σχέση ούτε με λογική ούτε με ... επιστημονική μέθοδο. Έχει όμως σχέση με σουρεαλισμό, και υπ' αυτή την έννοια το γουστάρω αφάνταστα !

Τζούλια Φορτούνη said...

νομίζω πως μου αρέσει εδώ! Έχει λίγο από τη φυσική του λόγου και της επιστήμης... και μια αφύσικη επιστημολογική προσέγγιση που μου ταιριάζει...
αν και η διαψευσιμότητα ελοχεύει και το σύνδρομο της γαλοπούλας του Πόπερ απειλεί με ανατροπή... εγώ πεισματικά επιμένω πως οι κύκνοι είναι λευκοί...

καλώς σε βρήκα Negentropist!

negentropist said...

Καλώς ήρθες αγαπητή φίλη μωβ !

Χαίρομαι που σ' αρέσει εδώ ...

Αν δεις παλαιότερα posts μου ενδεχομένως να διαπιστώσεις και άλλες ... πτυχές και προσεγγίσεις, πιο σουρεαλιστικές :)

Επίτρεψέ μου να σε καλωσορίσω για την πρώτη σου επίσκεψη, με το παρακάτω εκπληκτικό (νομίζω) μουσικό video της Candy Dulfer:

Candy Dulfer - Just Friends (Sunny)

Κι' εγώ ταυτίζω τους κύκνους με το λευκό χρώμα. Δεν γίνεται αλλιώς !

:)

to alataki said...

Νομίζω πως η φράση "ούτε καν λάθος", έχει αποδειχθεί διαψεύσιμη αρκετές φορές στον τομέα των επιστημών όπου όλα ανατρέπονται ανά πάσα στιγμή...

negentropist said...

Καλό απόγευμα Ιωάννα !

Κάτι που είναι διαψεύσιμο, δεν σημαίνει ότι κάποτε θα διαψευσθεί κατ' ανάγκη, αλλά αντίθετα ότι είναι πειραματικά ελέγξιμο, δηλαδή ότι υπόκειται σε πειραματικό έλεγχο. Μπορεί και να είναι αληθές και να μη διαψευσθεί ποτέ ! Για παραδειγμα αυτό συμβαίνει μέχρι στιγμής με τον περίφημο 2ο Νόμο της Θερμοδυναμικής. Η εγκυρότητά του συνίσταται αποκλειστικά και ΜΟΝΟ απο το ότι έχει επιβεβαιωθεί απο αμέτρητα πειράματα !

Όμως σύμφωνα με τον Popper και άλλους αρκεί MONO ENA έγκυρο και επαναλήψιμο πείραμα για να "σκοτώσει" έναν ισχυρισμό, μία θεωρία σαν κι' αυτήν. Δεν έχει σημασία ποιός την επινόησε, πόσο έξυπνος ή πόσο έγκυρος είναι ... Αν δεν συμφωνεί έστω και με ένα (επαναλήψιμα διασταυρωμένο) πείραμα, τότε ... τέλος !

Η χιουμοριστική και ταυτόχρονα κακεντρεχής φράση του Pauli "ούτε καν λάθος" συμβολίζει κάτι που δεν είναι "διαψεύσιμο", επειδή ΔΕΝ μπορεί να ελεχθεί με την επιστημονική μέθοδο, όπως προανέφερα. Τίποτε περισσότερο ή λιγότερο ...

Dinah Washington - Call me irresponsible

Always nice 2 talk 2 u !

:)