Άνθρωποι για όλες τις εποχές

O Steven Weinberg είναι ένας μοναδικός άνθρωπος που διακρίθηκε σε πολλούς τομείς της σωματιδιακής φυσικής. Κύρια συμβολή του, ωστόσο, για την οποία τιμήθηκε με Νόμπελ το 1979, υπήρξε η πρωτοποριακή εργασία του για την ενοποίηση της ασθενούς και της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης μέσω της ιδέας της αυθόρμητης ρήξης συμμετρίας. Έτσι άνοιξε ένα από τα πιο συναρπαστικά κεφάλαια στην ιστορία της σύγχρονης φυσικής: η ενοποίηση των τεσσάρων φυσικών αλληλεπιδράσεων.

Εκτός από την επιβλητική επιστημονική συμβολή του, o Weinberg διακρίθηκε και για τα πλατιά του ενδιαφέροντα. Είναι ίσως ο επιστήμονας που εμβάθυνε περισσότερο στις φιλοσοφικές και αισθητικές επιπτώσεις της σύγχρονης φυσικής, τις οποίες εκλαΐκευσε με γλαφυρό τρόπο. Εικονοκλάστης και αθεϊστής στις ιδέες του, ανθίσταται στις θρησκευτικές προκαταλήψεις, ενώ κριτικάρει από φιλειρηνική σκοπιά τις πολιτικές επιλογές που εντείνουν τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών και ιδιαίτερα την πυρηνική απειλή.

Σε μια ομιλία του τον Απρίλιο του 1999, ο Weinberg είπε το εξής: «Με ή χωρίς τη θρησκεία, οι καλοί άνθρωποι μπορεί να συμπεριφέρονται καλά και οι κακοί άνθρωποι να κάνουν το κακό. Αλλά για να κάνουν οι καλοί άνθρωποι το κακό – χρειάζονται τη θρησκεία !»

Αντιδρώντας σε υποκριτικές εκκλήσεις για την δήθεν ανάγκη εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, ο Weinberg τονίζει την αντίθεσή του : «Είμαι υπέρ ενός διαλόγου ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία, αλλά όχι υπέρ ενός εποικοδομητικού διαλόγου. Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της επιστήμης είναι ότι, αν και δεν έκανε ακόμα αδύνατο για τους ευφυείς ανθρώπους να είναι θρήσκοι, τουλάχιστον έκανε δυνατό γι’ αυτούς να είναι άθρησκοι. Δεν πρέπει να υποχωρήσουμε από αυτό το επίτευγμα».

Το παρακάτω ημίωρο video αφορά μία έξοχη συνέντευξη του Steven Weinberg στο BBC4, που σίγουρα θα απολαύσετε. Tο τελευταίο τρίλεπτο και ιδιαίτερα το κλείσιμο της συνέντευξης είναι απλά υπέροχο!

ΥΓ: Ένας Άνθρωπος για όλες τις εποχές ήταν ο Thomas More , ο οποίος αντιστάθηκε στον Ερρίκο VIII διαλέγοντας τον αποκεφαλισμό, παρά να προδώσει τη συνείδησή του.

Το σχετικό κινηματογραφικό αριστούργημα κέρδισε 6 βραβεία Όσκαρ το 1966, μεταξύ των οποίων και εκείνο της καλύτερης ταινίας. Την υπέροχη αυτή δημιουργία πρωτοείδα σε ηλικία 13 ετών σε θερινό κινηματογράφο. Έκτοτε την έχω παρακολουθήσει πάνω απο 10 φορές. Ίσως είναι η καλύτερη αγγλόφωνη ταινία του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Αν και η ιστορία του Thomas More παρουσιάζεται εξιδανικευμένη, σαφέστατα αναδεικνύει την διαχρονικότητα των δύσκολων συνειδησιακών επιλογών, που έρχονται σε αντίθεση με τις περιοριστικές προκαταλήψεις των καιρών και την αυθαιρεσία της εξουσίας.

H Ροή του Χρόνου

 

Ο χρόνος είναι για όλους μας μία διαδοχή στιγμών. Τον γνωρίζουμε από πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Έχουμε συνείδηση της ροής των γεγονότων και αδυνατούμε να αντιληφθούμε τον χρόνο με άλλο τρόπο. Όλοι ξέρουμε ότι στον δικό μας κόσμο ο χρόνος "ρέει", αλλά ποτέ με κατεύθυνση από τις μεγάλες προς στις μικρές ηλικίες. Το βέλος του χρόνου καθορίζεται απο μία αδυσώπητη πορεία προς την αταξία.

Οι άνθρωποι πάντοτε προσπαθούσαν να κατανοήσουν την έννοια του χρόνου με τα διανοητικά εργαλεία που είχαν διαθέσιμα. Για παράδειγμα στον μεσαίωνα τα διαθέσιμα εργαλεία ήταν η θρησκεία και η μουσική.

Στον μεσαιωνικό κόσμο υπήρχαν δύο αυθαίρετα είδη χρόνου. Ο χρόνος του Θεού και ο ανθρώπινος. Οι άνθρωποι δογματικά τοποθέτησαν τον Θεό έξω απο τον χρόνο, με την άπειρη αιωνιότητα του παρελθόντος και του μέλλοντος στη διάθεσή του. Για τον άνθρωπο υπήρχε μόνο η χρονική ροή ! Συνεπώς πριν τον διαφωτισμό και την επιστημονική επανάσταση ο χρόνος ήταν ένα ανεξήγητο κομμάτι του θεϊκού σκοπού, που είχε μία παράξενη ροή, η οποία μας απέκοπτε απο την αμετάβλητη τελειότητα της αιωνιότητας.

Η επιβλητική μεσαιωνική αρχιτεκτονική και η μουσική εξυμνούσαν την Θεϊκή μονιμότητα. Όμως είναι ειρωνικό το ότι η σταδιακή μεταστροφή προς την επιστημονική σκέψη ξεκίνησε απο την ενασχόληση με αυτές τις δραστηριότητες, κυρίως όμως με την μουσική.

Όπως η αρχιτεκτονική απαιτούσε την ιδιαίτερη ικανότητα του ξετυλίγματος μιας δομής στον χώρο, έτσι και η μεσαιωνική μουσική προϋπέθετε την εξίσου μοναδική ικανότητα του ξεδιπλώματος μιας δομής στον χρόνο. Οι δε θεοσεβούμενοι (?) χρηματοδότες αυτών των διαχρονικών επιτευγμάτων, αποσπούσαν την συναισθηματική ανταπόκριση των ανθρώπων διαμέσου της διαχρονικής μονιμότητας που συμβόλιζε η ακινησία των επιβλητικών καθεδρικών ναών, αλλά και η κίνηση στη μουσική .

Η επιστημονική κατανόηση του χρόνου χρωστάει πολλά στη μουσική. Εκείνη την εποχή ο κάθε μορφωμένος άνθρωπος όφειλε να κατέχει το κλασσικό Quadrivium, δηλαδή τα γνωστικά πεδία της Γεωμετρίας, Μουσικής, Αριθμητικής και Αστρονομίας. Πάντως η μελέτη του χρόνου στα πλαίσια της μουσικής και της γεωμετρίας, επηρέασε την Μηχανική, την Αστρονομία, αλλά και τον απειροστικό λογισμό του Νεύτωνα.

Ο Γαλιλαίος ήταν ένας απο τους πρώτους που έκανε μία επαρκή απόπειρα μαθηματικοποίησης της φύσης μελετώντας τους νόμους της κίνησης. Ο δε Nεύτωνας προχώρησε πιο πέρα συνδέοντας το ουράνιο με το γήϊνο, αφού έδειξε οτι η βαρύτητα καθορίζει τις τροχιές των πλανητών γύρω απο τον ήλιο. Με τα μαθηματικά του της κίνησης και του χρόνου ο Νεύτωνας εκτόξευσε την επιστημονική επανάσταση προς τα εμπρός.

Η ιδέα του Νεύτωνα οτι ο χώρος και ο χρόνος σχημάτιζαν απο κοινού ένα απόλυτο και συμπαγές πλέγμα, κυριάρχησε στην ανθρώπινη σκέψη μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Τότε τα πειράματα ανέδειξαν ένα μεγάλο πρόβλημα. Ότι και να έκαναν στο φώς, οι επιστήμονες εύρισκαν την ταχύτητά του σταθερή. Αυτή και άλλες ανωμαλίες οδήγησαν τον Einstein στη Θεωρία της Σχετικότητας, όπου συμπέρανε ότι η ταχύτητα του φωτός είναι η απόλυτη σταθερά ενώ ο χώρος και ο χρόνος είναι μεταβλητά και σχετικά μεγέθη. Σύμφωνα με την σχετικότητα ο χώρος και ο χρόνος δεν ήταν πλέον ένα απόλυτο συμπαγές πλέγμα, αλλά ένα είδος "χωροχρονικής ύφανσης" που μπορούσε να τεντωθεί, να συμπιεστεί, να συστραφεί και γενικά να παραμορφωθεί.

Ο Einstein ανέπτυξε δύο Θεωρίες Σχετικότητας. Χονδρικά, στη πρώτη έδειξε οτι ο χρόνος επιβραδύνεται όταν κάποιος ταξιδεύει πολύ γρήγορα. Αυτή είναι η Ειδική Σχετικότητα. Στη δεύτερη θεωρία, την Γενική Σχετικότητα έδειξε οτι ο χρόνος επίσης επιβραδύνεται δίπλα σε ένα ισχυρό βαρυτικό πεδίο. Όσο πιο μεγάλη μάζα έχει ένα αντικείμενο, τόσο πιο πολύ παραμορφώνει την "χωροχρονική ύφανση" (χωροχρονικό συνεχές ή χωρόχρονο), επηρεάζοντας όχι μόνο τον χρόνο, τον χώρο και άλλα αντικείμενα με μάζα, αλλά και το ίδιο το φως.

Είναι ενδιαφέρον ότι και οι δύο θεωρίες της Σχετικότητας υποδεικνύουν πως επιτρέπονται ταξίδια στο μέλλον, πράγμα που έχει αποδειχθεί πειραματικά όσο απίστευτο και αν φαίνεται !

Ένας προφανής τρόπος είναι να ταξιδέψει κανείς κοντά στη ταχύτητα του φωτός με ένα πολύ γρήγορο διαστημόπλοιο και να επιστρέψει στο γήϊνο σημείο εκκίνησης. Λόγω της μεγάλης ταχύτητας το ρολόϊ του ταξιδιώτη επιβραδύνεται και έτσι 1 έτος ταξιδιού μπορεί να ισοδυναμεί με 10 γήϊνα χρόνια. Με την επιστροφή τους οι αστροναύτες θα έχουν ταξιδέψει 9 γήϊνα χρόνια στο μέλλον.

Ένας άλλος τρόπος ταξιδιού στο μέλλον είναι να μπεί κάποιος σε τροχιά γύρω απο ένα υπερμεγέθες αστέρι. Αν αυτό γίνει για 1 έτος, πάλι στην επιστροφή του ο ταξιδιώτης θα διαπιστώσει οτι έχουν περάσει (ας πούμε) 10 γήϊνα χρόνια.

Λίγοι συνειδητοποιούν οτι τα ταξίδια στο μέλλον είναι ήδη γεγονός, το οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Οι δορυφόροι ταξιδεύουν απειροελάχιστα στο μέλλον, επειδή λόγω της ταχύτητάς τους τα ρολόγια τους κερδίζουν μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου σε σχέση με τα γήϊνα ρολόγια. Ταυτόχρονα υπάρχει και το αντίρροπο φαινόμενο της τροχιάς τους με μειωμένη βαρύτητα οπότε τα ρολόγια τους ανεπαίσθητα χάνουν ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Με βάση αυτά τα φαινόμενα γίνονται οι απαραίτητοι συμψηφισμοί και οι συνεχείς ακριβείς διορθώσεις με τη βοήθεια των σχετικιστικών εξισώσεων. Xωρίς τα κατάλληλα διανοητικά εργαλεία της σχετικότητας, δεν θα είχαμε ούτε ικανοποιητικές δορυφορικές επικοινωνίες ούτε ακριβή GPS !

Όμως, αντίθετα με τα ταξίδια στο μέλλον, τα ταξίδια στο παρελθόν είναι πιό ... πονηρά !

Η σχετικότητα του Einstein επιτρέπει τα ταξίδια στο παρελθόν, αλλά όχι χωρίς την εμφάνιση ενοχλητικών παραδόξων, όπως πχ το ότι δολοφονώ τον πατέρα μου στη νηπιακή του ηλικία, επιστρέφω στο παρόν και παίζω σκάκι μαζί του! Πάντως, εδώ και μισό αιώνα υπάρχουν λύσεις των εξισώσεων του Einstein που δείχνουν οτι τα ταξίδια στο παρελθόν θεωρητικά επιτρέπονται. Έχουν προταθεί μάλιστα διάφοροι υποψήφιοι μηχανισμοί όπως οι "μελανές οπές" ή οι "σκουλικότρυπες". Επειδή ο χώρος και ο χρόνος συνδέονται στα πλαίσια του χωροχρονικού συνεχούς, κάποιος χρονοταξιδιώτης είναι ενδεχόμενο να εξέλθει όχι μόνο σε κάποιο άλλο σημείο του χώρου, αλλά και σε κάποιο άλλο σημείο του χρόνου !

Η Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein μας δίνει την υπέροχη ελευθερία να μετακινούμαστε πίσω στον χρόνο και να αλλάζουμε την ιστορία, να ταξιδεύουμε στο μέλλον για να βλέπουμε πως είναι τα πράγματα και να επιστρέφουμε στο παρόν αποφεύγοντας τα λάθη μας.

Όμως η σχετικότητα συνεπάγεται ότι παρελθόν, παρόν και μέλλον ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΝ ! Δεν υπάρχει προνομιακή παρούσα στιγμή για να γίνει διάκριση μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. ΟΛΕΣ οι χρονικές στιγμές συνυπάρχουν ! Ο χρόνος απλά ΕΙΝΑΙ, δεν ρέει ! Και φυσικά το μέλλον υπάρχει ήδη, είναι εκτεθειμένο μπροστά μας στην ολότητά του, αλλά εμείς δεν μπορούμε να το "δούμε", επειδή αντιλαμβανόμαστε ατελώς τον χρόνο με τις αισθήσεις μας σαν ροή στιγμών και όχι στην ολότητά του!

Ας προσπαθήσουμε να επεξεργαστούμε λίγο παραπάνω τα συμπεράσματα της σχετικότητας. Ο γνώριμος χώρος μας των τριών διαστάσεων υποδηλώνει κάποιο όγκο, κάποιο μπλοκ του χώρου, μέσα στο οποίο μπορούμε να κινηθούμε οπουδήποτε. Αν προσθέσουμε τον χρόνο σαν 4η διάσταση, αυτό το νέο μπλοκ του χωρόχρονου θα περιέχει μέσα του ταυτόχρονα το παρελθόν το παρόν και το μέλλον. Η ροή του χρόνου είναι "παγωμένη" και όλες οι χρονικές στιγμές βρίσκονται σ' αυτό το μπλοκ. Όπως μπορούμε να δείξουμε το "εδώ ή εκεί", έτσι μπορούμε να δούμε μονομιάς το "τότε ή τώρα", μέσα σε αυτό το ιδιότυπο χωροχρονικό μπλοκ !

Τα παραπάνω ακόμα και αν μας φαίνονται κάπως παράξενα, είμαστε υποχρεωμένοι να τα πάρουμε υπόψη πολύ σοβαρά, επειδή η σχετικότητα είναι μία εξαιρετικά καλά τεσταρισμένη θεωρία, που περιγράφει το σύμπαν με την απίστευτη ακρίβεια των 14 δεκαδικών ψηφίων !

Όπως και η προαναφερθείσα μεσαιωνική άποψη του "θεϊκού χρόνου", έτσι και η φυσική του Einstein μας λέει οτι το μέλλον υπάρχει και είναι ήδη εκτεθειμένο στο χωροχρονικό συνεχές. Με λίγα λόγια οι χρονικές στιγμές της ζωής μας απλά μας περιμένουν για να βαδίσουμε μέσα τους. Παρόλα αυτά, αν πάρουμε κυριολεκτικά αυτό το 4-διάστατο χωροχρονικό μπλοκ, αυτό σημαίνει οτι δεν έχουμε ελεύθερη βούληση ! Όχι μόνο το μέλλον είναι προκαθορισμένο, αλλά έχει ήδη συμβεί.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αισθάνονται άνετα με τoν αδυσώπητο ντετερμινισμό του "μπλοκ σύμπαντος", επειδή στο πλαίσιό του δεν ελέγχουμε τη ζωή μας. Όμως υπάρχει μία υπέροχη θετική πλευρά, στην οποία έχουν αναφερθεί ο Albert Einstein και o περίφημος Roger Penrose. Όταν πεθάνει κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο, η σκέψη οτι εξακολουθεί να υπάρχει στο χωροχρονικό μπλοκ είναι εξαιρετικά ανακουφιστική και, κατά τη γνώμη μου, πολύ πιο ρεαλιστική απο την μεταθανάτια ύπαρξη που υποστηρίζουν οι θρησκευτικοί μύθοι.

Για όσους αισθάνονται σφίξιμο στο στομάχι απο τον ντετερμινιστικό εναγκαλισμό του χωροχρονικού συνεχούς, υπάρχει η διέξοδος της κβαντομηχανικής !

Η κβαντομηχανική είναι η δεύτερη μεγάλη θεωρία της φυσικής του 20ου αιώνα, η οποία όμως θεωρεί ότι το μέλλον ΔΕΝ είναι προκαθορισμένο. Γεννήθηκε απο μία σειρά πειραμάτων, πολλά απο τα οποία ακόμη και σήμερα δεν έχουν ικανοποιητική εξήγηση.

Η σχετικότητα λειτουργεί στις μεγάλες κλίμακες. Όταν όμως οι φυσικοί άρχισαν να διερευνούν τον μικρόκοσμο των ατομικών και υποατομικών κλιμάκων, οι γνωστοί νόμοι της φυσικής αστόχησαν! Σε αυτό το επίπεδο δεν υπήρχαν βεβαιότητες, ΜΟΝΟ ενδεχόμενα και πιθανότητες. Αμέσως τέθηκε το ερώτημα πως είναι δυνατόν το μέλλον ολόκληρου του σύμπαντος να είναι προκαθορισμένο, όταν το κάθε σωματίδιο του μικρόκοσμου είναι εντελώς απρόβλεπτο.

Έχουμε λοιπόν αυτές τις δύο μεγάλες θεωρίες, την σχετικότητα για τον μεγάκοσμο και την κβαντομηχανική για τον μικρόκοσμο. Είναι και οι δύο απίστευτα ακριβείς, μας λένε πολλά για το πως λειτουργεί ο κόσμος και κάνουν επιτυχείς προβλέψεις. Είναι όμως ασύμβατες μεταξύ τους.

Είναι προφανές οτι κάτι λείπει. Υπάρχει η αίσθηση οτι αυτό που λείπει είναι σημαντικό και για ζητήματα όπως το "γιατί αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο να κυλάει".

Το ζήτημα της ροής του χρόνου είναι μάλλον ταμπού για τους φυσικούς, επειδή θεωρούν οτι έχει υποκειμενική υπόσταση. Έχουμε την υποκειμενική αίσθηση οτι ο χρόνος περνά, αλλά οι περισσότεροι φυσικοί το θεωρούν ψευδαίσθηση των αισθήσεών μας.

Ψευδαίσθηση ή όχι, είναι πάντως γεγονός οτι οι αισθήσεις μας εμφανίζονται ανάμεσα στην κοσμική κλίμακα της σχετικότητας, όπου η ροή του χρόνου είναι παγωμένη, και στην κβαντική κλίμακα, όπου η ροή του χρόνου κατέρχεται στην αβεβαιότητα. Ο κόσμος μας βρίσκεται σε μία κλίμακα όπου κυβερνά η τύχη και η αναγκαιότητα.

Πολλοί όπως ο Roger Penrose πιστεύουν οτι υπάρχει ένα είδος κβαντικής δραστηριότητας σε μεγάλες περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανθρώπινη συνείδηση, δηλαδή με τις ενσυνείδητες αντιλήψεις μας, τις ενέργειες και την βούλησή μας. Απαιτείται λοιπόν μία νέα εξήγηση, ίσως για το ενδιάμεσο επίπεδο των νανοκλιμάκων, που θα δίνει μία διαφορετική εικόνα απο εκείνη της σχετικότητας και της κβαντομηχανικής. Αν τα κβαντικά φαινόμενα είναι στη ρίζα της συνείδησης, τότε ίσως η ίδια αρχή που κυβερνά τον υποατομικό κόσμο μπορέσει να εξηγήσει την ικανότητά μας να κάνουμε φαινομενικά τυχαίες επιλογές.

Συμπερασματικά η γενικότερη αίσθηση είναι οτι ΔΕΝ υπάρχει ροή του χρόνου. Αισθανόμαστε μεν οτι ο χρόνος ρέει, αλλά ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε μία καλύτερη κατανόηση αυτού του φαινομένου είναι να καταλάβουμε πως λειτουργεί η ανθρώπινη συνείδηση, που πιθανότατα κρατάει και το μυστικό του χρόνου.

Πολιτική, μάζες και μποζόνιο Higgs

Ας βρεθούμε νοερά στη μεγάλη αίθουσα της γνωστής Έκθεσης Θεσσαλονίκης πριν από την επίσημη τελετή έναρξης, όπου βρίσκονται όρθιοι και ομοιόμορφα κατανεμημένοι στο χωρόχρονο πολιτικοί, αρκετοί ρασοφόροι, δημοσιογράφοι, συνδικαλιστές, κομματικά στελέχη,  δικηγόροι και άλλοι "άμεμπτοι" άνθρωποι, οι οποίοι μιλάνε ασταμάτητα με όσους γειτνιάζουν, κρατώντας με επιμέλεια το αλκοολούχο ποτό τους.

Ξαφνικά, εισβάλλει ο Πρωθυπουργός και διασχίζει την αίθουσα. Όσοι βρίσκονται στη τροχιά που διαγράφει ο υψηλός προσκεκλημένος, έλκονται "αυθόρμητα" και συσσωματώνονται γύρω του. Αυτός όμως καθώς συνεχίζει απτόητος την κίνησή του στο χωρόχρονο, προσελκύει άθελά (?) του όσους πλησιάζει, ενώ όσοι βρίσκονται στα απόνερά του, επιστρέφουν στην προγενέστερη ομοιόμορφη κατανομή τους πάνω στο απαστράπτον πάτωμα της αίθουσας.

Όμως κάτι παράξενο συμβαίνει. Ο πρωθυπουργός, λόγω του εσμού των ανθρώπων που συνεχώς βρίσκονται προσκολλημένοι πάνω του, αποκτά μεγαλύτερη μάζα από ότι συνήθως, και συνεπώς μεγαλύτερη ορμή για την σταθερή ταχύτητα της κίνησής του. Όσο κινείται είναι δύσκολο να σταματήσει, εφόσον όμως σταματήσει είναι εξίσου δύσκολο να αποκαταστήσει την προηγούμενη κίνησή του, επειδή ενεργοποιείται ο προαναφερθείς μηχανισμός συσσωμάτωσης.

Αν φανταστούμε ότι τα παραπάνω συμβαίνουν σε 4 ή περισσότερες διαστάσεις μαζί με τις περιπλοκές της κβαντομηχανικής και της σχετικότητας, τότε έχουμε τον περίφημο μηχανισμό Higgs. Ενδεχομένως να μπορεί να τον κατανοήσει ακόμα και η γιαγιά μου, η οποία φυσικά δεν έχει ιδέα απο ενδιάμεσα διανυσματικά μποζόνια. Αρκεί να της εξηγηθεί το προηγουμενο παράδειγμα.

Χονδρικά, και σύμφωνα με την τρέχουσα αντίληψη στη Φυσική, η μάζα είναι μια ιδιότητα ενεργειακών μικρορευμάτων (υποατομικών σωματιδίων), που τους προσδίδεται από ένα πεδίο που παραμορφώνεται τοπικά, όταν τα μικρορεύματα διέρχονται μέσα από αυτό. Αυτή η παραμόρφωση, δηλαδή η συσσωμάτωση του πεδίου γύρω από το ενεργειακό μικρορεύμα, δημιουργεί την μάζα του σωματιδίου !

Τώρα, ας επιστρέψουμε στην προαναφερθείσα ομοιόμορφα γεμάτη αίθουσα, αλλά χωρίς τον Πρωθυπουργό. Αίφνης, μία φήμη για επικείμενο κυβερνητικό ανασχηματισμό αιωρείται στο χώρο. Όσοι βρίσκονται κοντά στη πόρτα την ακούνε πρώτοι και στριμώχνονται τοπικά, πέφτοντας ο ένας πάνω στον άλλο για να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες. Ακολούθως, γυρίζουν και στρέφονται προς τους εγγύτερους γείτονές τους, οι οποίοι με τη σειρά τους θέλουν να μάθουν και αυτοί λεπτομέρειες. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί ένα κύμα πύκνωσης που θα διασχίσει την αίθουσα.

Αφού λοιπόν η πληροφορία μεταφέρεται από συσσωματώσεις ανθρώπων, και με δεδομένο ότι ο ίδιος μηχανισμός έδωσε επιπλέον μάζα στον Πρωθυπουργό, είναι προφανές ότι και οι φήμη-φέρουσες πυκνώσεις αποκτούν κι΄αυτές μάζα! Με άλλα λόγια, έχει προβλεφθεί θεωρητικά η ύπαρξη του μποζονίου Higgs, το οποίο είναι το σωματίδιο φορέας του πεδίου Higgs.

“Εμάς όμως τι μας νοιάζουν όλα αυτά”, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος. Μας ενδιαφέρουν, επειδή το πεδίο Higgs ίσως είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο στο Σύμπαν, και η δημιουργία της ύλης που ξέρουμε ενδεχομένως να οφείλεται σε αυτόν τον μηχανισμό! Σύντομα ο LHC, ο νέος επιταχυντής στο CERN, ίσως επιβεβαιώσει τα υπέροχα αυτά αποτελέσματα της θεωρητικής φυσικής και των μαθηματικών.

ΥΓ: Ακολουθεί μία όμορφη ημίωρη εκλαϊκευμένη διάλεξη για το περίφημο σωματίδιο Higgs.

Συμμετρία και Θάνατος

Η έννοια της ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ που είναι ένας πανίσχυρος και βασικός πυλώνας της σύγχρονης φυσικής (Symmetry in physics), χρησιμοποιήθηκε απο τον Eπίκουρο πριν 23 αιώνες στο παρακάτω εκπληκτικό επιχείρημα:

" Όσοι φοβούνται τον θάνατο θα πρέπει να αναλογίζονται τον χρόνο πριν την γέννησή τους. Το παρελθοντικό άπειρο της προγεννητικής μας ανυπαρξίας είναι όπως το μελλοντικό άπειρο της μεταθανάτιας ανυπαρξίας μας. Είναι σαν να έχει τοποθετήσει η φύση ένα ΚΑΤΟΠΤΡΟ και να μας επιτρέπει να δούμε την μελλοντική μας ανυπαρξία. Συνεπώς, όπως δεν είναι κακό να θεωρούμε οτι δεν έχουμε υπάρξει για μία αιωνιότητα πριν την γέννησή μας, έτσι δεν είναι εξίσου κακό να σκεπτόμαστε ότι δεν θα υπάρχουμε για μια αιωνιότητα μετά τον θάνατό μας. "

(βλέπε http://www.iep.utm.edu/e/epicur.htm και Stanford Encyclopedia of Philosophy)

“Ενα τίποτα είναι για μας ο θάνατος” λέει ο Επίκουρος, γιατί “όταν υπάρχουμε εμείς, ο θάνατος είναι απών, και όταν ο θάνατος είναι παρών, δεν υπάρχουμε εμείς”.

Οι τρεις "αφύσικες" Αβρααμικές μονοθεϊστικές θρησκείες που έχουν σαν βάση τον εβραϊκό μύθο δημιουργίας, έχουν περιθωριοποιήσει σε παγκόσμια κλίμακα κορυφαία επιτεύγματα της φιλοσοφικής σκέψης, όπως αυτά του Επίκουρου, που τα χαρακτηρίζει η ομορφιά και η απλότητα. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας οτι οι όμορφες και απλές θεωρίες έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι τελικά σωστές σε σύγκριση με τις άσχημες και πολύπλοκες (Paul Dirac και Murray Gell-Mann).

Συνήθως τέτοιες μέρες σκέφτομαι με θλίψη, οτι η διαχρονική χρήση βίας στην ανθρώπινη ιστορία ατυχώς αρκούσε για να διαιωνίζει και τα αφελέστερα παραμυθάκια, ακόμη και αν αυτά προσέβαλαν κατάφωρα την ανθρώπινη νοημοσύνη.

Δυστυχώς, ο δρόμος του απροκατάληπτου στοχασμού και της λογικής είναι δύσκολος...

Το παρακάτω όμορφο video του αγγλικού Channel4 αφορά την προσέγγιση του Επίκουρου στο πρακτικό ζήτημα της ευτυχίας:

Υπάρχει Ηθική χωρίς την έννοια του Θεού ?

Αν δεν υπάρχει θεός, γιατί να είμαστε ηθικοί ?

Μήπως όσοι θέτουν αυτό το διαχρονικό ερώτημα υπόρρητα εννοούν οτι προσπαθούν να είναι καλοί για να κερδίσουν επιδοκιμασία και ανταμοιβή απο κάποιο θεϊκό όν, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την δυσαρέσκειά του και ενδεχόμενη τιμωρία ?

Αν κανείς δεχθεί οτι με την απουσία ενός υπερκόσμιου όντος θα διαπράτει ληστείες, βιασμούς και φόνους, σαφώς αποκαλύπτεται ως ανήθικο άτομο. Απο την άλλη πλευρά αν κάποιος δεχθεί οτι είναι ηθικός χωρίς την ανάγκη Θεϊκής επιτήρησης, τότε υποσκάπτει έντονα τον ισχυρισμό οτι ένας θεός είναι απαραίτητος για να είμαστε καλοί.

Επομένως η αβίαστη αίσθησή μας είναι οτι υπάρχει ηθική ανεξάρτητα απο την ύπαρξη κάποιου θεού. Στην πραγματικότητα είμαστε περισσότερο ηθικοί όταν ενεργούμε με την γνώση οτι ΔΕΝ υπάρχει θεός, επειδή αυτό γίνεται χωρίς θεϊκή αστυνόμευση και προσωπικό συμφέρον.

Το ερώτημα αυτό είχε αντιμετωπιστεί απο τον Ευθύφρονα και τον Σωκράτη, στον γνωστό διάλογο του Πλάτωνα, με το περίφημο δίλημμα : "Μήπως αυτό που είναι ηθικό (τὸ ὅσιον) προστάζεται απο τον θεό επειδή είναι ηθικό, ή είναι ηθικό επειδή προστάζεται απο τον θεό?"

Το πρώτο σκέλος του διλήμματος υποδηλώνει την ανεξαρτησία της ηθικής απο τον θεό, αλλά και οτι ο θεός υπόκειται στους ηθικούς κανόνες όπως και τα πλάσματά του. Είναι κάτι σαν περαστικός όσο αφορά την ηθική γνώση.

Το δεύτερο σκέλος του διλήμματος υπονοεί οτι το καλό είναι αυθαίρετο, επειδή βασίζεται στην ιδιοτροπία κάποιου υπερκόσμιου όντος (πχ βλέπε θυσία Αβραάμ).

Η προσφυγή σε οποιαδήποτε υπερκόσμια αυθεντία νομίζω οτι υπόκειται σε ελαττωματική λογική και είναι ένδειξη υπανάπτυκτης ηθικής σκέψης. Ο ηθικά ώριμος άνθρωπος δεν οφείλει να αναμένει από κάποια επουράνια ή επίγεια αυθεντία (ή από κάποια ηθική εγκυκλοπαίδεια) να του υποδεικνύει τι πρέπει να κάνει κάθε φορά που αντιμετωπίζει ζητήματα ηθικής επιλογής στη ζωή του. Επομένως, οποιαδήποτε και αν είναι η ψυχολογική αξία κάποιας θρησκευτικής μύησης, είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορεί με κανένα τρόπο να υποκαταστήσει την ηθική συγκρότηση του ατόμου. Και ενώ είναι δυνατόν να μην υπάρχει σύγκρουση μεταξύ θρησκείας και ηθικής (όταν πχ τα άκαμπτα θρησκευτικά δόγματα ερμηνεύονται μεταφορικά και επιλεκτικά), πολύ συχνά η θρησκευτική κατήχηση υπονομεύει τις ηθικές επιλογές, όταν παρουσιάζει ηθικούς κανόνες ως Θεϊκές εντολές που "πρέπει" αναμφισβήτητα να εκτελούνται. Κλασσικό παράδειγμα ο Αβραάμ που προθυμοποιήθηκε να θυσιάσει το γιο του υπακούοντας σε "εντολή Θεού". Δυστυχώς, αυτό το αφελές παραμυθάκι διδάσκεται ως ηθικό πρότυπο στα σχολεία μας, ενσπείροντας αναίτια το φόβο σε μικρά παιδάκια για κάποιο "υπερκόσμιο όν", που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα απασχολημένο με την ένταση που το λατρεύουν και το υπακούουν οι ... δούλοι του.

Στο παρακάτω video τα επιχειρήματα του Christopher Hitchens είναι συντριπτικά και ταυτόχρονα διασκεδαστικά:

Στο δεύτερο video που ακολουθεί, ο καθηγητής Φιλοσoφίας Colin McGinn και ο καθηγητής Βιολογίας Richard Dawkins αναλύουν το θέμα "Ηθική χωρίς θεό" απο διαφορετική σκοπιά, αλλά όμως με ενδιαφέροντα επιχειρήματα:

Στο τρίτο και τελευταίο video o Richard Dawkins αναφέρεται σε ορισμένα απο τα πολλά παραδείγματα της βιβλικής ηθικής.

Πραγματικότητα και καλλιέργεια

Η σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα είναι μια εποχή όπου τα ΜΜΕ και οι διάφοροι "-ισμοί" αποβλακώνουν. Δε διαμορφώνουν σκεπτόμενους και συνειδητοποιημένους ανθρώπους αλλά αποβλακωμένα και αγχωμένα πρόβατα.

Ισχυρό αντίδοτο στο δηλητήριο όλων των "-ισμών" και των ιδεολογικών προκαταλήψεων είναι η ΣΚΕΨΗ και η καλλιέργεια του καθενός μας !

Η καλλιέργεια δεν έχει σχέση με την παθητική συσσώρευση της γνώσης. Η γνώση (ΜΟΡΦΩΣΗ) έχει μεν διαχρονική χρηστική αξία, αλλά ΜΟΡΦΟΠΟΙΕΙ άκαμπτες νευροφυσιολογικές δομές στον εγκέφαλό μας που δρουν σαν φίλτρα, με αποτέλεσμα να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα γύρω μας παραμορφωμένα, με προκαταλήψεις. Είναι το ίδιο όπως όταν φοράμε γυαλιά με φακούς χρώματος πορτοκαλί. Τα βλέπουμε όλα πορτοκαλί !

Αντίθετα, καλλιέργεια είναι η ποιότητα που αυθόρμητα αναδύεται στον εγκέφαλό μας, διαμέσου της ενσυνείδητης υποβάθμισης της περιγραφείσας διαμόρφωσης. Αρκεί μόνο  η απλή συνειδητοποίηση του εν λόγω μηχανισμού !

Ζούμε σε μία εποχή όπου σημείο αναφοράς είναι ένας ανομοιογενής συρφετός απο αξιολύπητους παρουσιαστές τηλεοπτικών σκουπιδιών, αξιοθρήνητους δημοσιογράφους, φανατισμένους κομματικούς αξιωματούχους, ανίκανους πολιτικούς, χαρωπούς σχεδιαστές μόδας, χαζοχαρούμενες μοντέλες, ατάλαντους "δήθεν" πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες, τρισάθλιους ρασοφόρους, γραφικούς "δήθεν" επιστήμονες και διανοούμενους και ... λοιπές ακατονόμαστες δυνάμεις. Είναι δυστυχώς μία εποχή όπου σημασία δεν έχει το "είναι" αλλά το "φαίνεσθαι". Μία εποχή όπου σημασία δεν έχει τι λες, αλλά πόσο φωνακλάδικα το λες. Μία εποχή που σιχαινόμαστε να βλέπουμε ανθρώπους δίχως παιδεία και ήθος να αυτοβαφτίζονται "σπουδαίοι" και αυτάρεσκα να υποδεικνύουν τι έχει σημασία και τι όχι. Μερικοί απο αυτούς μάλιστα φτάνουν στο σημείο να "κομπάζουν" σε τηλεοπτικά παράθυρα, πχ ακόμα και για το πόσο ... ανίκανοι ήσαν στα μαθηματικά !

Ευτυχώς μία στις τόσες αναδύονται άνθρωποι που αρέσκονται να βελτιώνουν την "μοναδικότητα" τους. Που είναι αυτόφωτοι, σκεπτόμενοι, ταπεινοί μέσα στην συνειδητοποιημένη ματαιοδοξία τους. Συνάνθρωποί μας που "ψάχνονται" με την τέχνη, με βιβλία, με συζητήσεις, με διαλέξεις. Που θέλουν να μοιραστούν όλα αυτά τα πνευματικά ερεθίσματα, δείχνοντας τελικά τον δύσβατο δρόμο της απομάκρυνσης απο τον αφελή παραδοσιακό μιμητισμό.

Δεν πρέπει όμως να τρέφουμε αυταπάτες. Είναι δύσκολοι οι καιροί. Οι άνθρωποι αγωνίζονται για το "ζειν" και δεν έχουν χρόνο, ενέργεια και χρήματα για το "ευ ζειν". Δεν είναι εξάλλου τυχαίο που η πιο "προχωρημένη" κοινωνική ομάδα ίσως είναι οι φοιτητές (τα παντός είδους ... κομματόσκυλα "εξ' ορισμού" εξαιρούνται), επειδή έχουν διαθέσιμο χρόνο και συνήθως άλλους να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους. Αλλά ακόμα και αυτοί μέσα στην αθωότητα της ηλικίας τους σταδιακά μετατρέπονται σε μη σκεπτόμενα θύματα των προσταγών του lifestyle, του marketing και της ηλιθιότητας που μας περιβάλει.

Δυστυχώς, όσο δεν υπάρχει η απαιτούμενη "κρίσιμη μάζα" καλλιεργημένων ανθρώπων με την δυνατότητα να παρεμβαίνουν καθοριστικά και αναζωογονητικά, η πλειοψηφία θα παραμένει αποβλακωμένη στο τέλμα της ρουτίνας της, ενώ οι κάθε λογής κουτοπόνηροι θα γιγαντώνονται απο την παρατεινόμενη αδυναμία των πολλών να αντιληφθούν τι έχει ουσιαστική σημασία στη ζωή τους.